Het Pygmalion-effect

Lezen is al van jongs af aan een van mijn favoriete bezigheden. Ik maak graag tijd vrij om lekker te lezen. Heerlijk op de bank of buiten in het zonnetje. Van psychologische thriller tot kinderboek of praktisch studieboek.

Tijdens mijn middelbare-schoolperiode heb ik veel gehoord en gelezen van de Griekse mythologie. Interessante en vaak wel bizarre verhalen vond ik het, met soms een wijze les waar ik verder over na kon denken. Laatst stuitte ik bij toeval op het verhaal van Pygmalion. Een mythe die ik nog niet kende. Het was de link naar het onderwijs die me triggerde.

De beeldhouwer Pygmalion maakte een ivoren vrouwenbeeld. Volgens hem was dit de perfecte vrouw en hij werd zelfs verliefd op zijn eigen gemaakte beeld. Op een dag sprak hij de wens uit dat hij een vrouw wilde als zijn ivoren exemplaar. Het beeld kwam tot leven. De hoge verwachting van Pygmalion werd werkelijkheid.

Robert Rosenthal en Leonore Jacobsen deden in 1968 een onderzoek (Rosenthal & Jacobsen, 1968). Zij namen een IQ-test af bij een groep leerlingen. Van een aantal -willekeurig gekozen- leerlingen zeiden ze tegen de leerkrachten dat het ‘bloomers’ waren: kinderen die een groeispurt in hun cognitieve ontwikkeling zouden gaan doormaken. Toen alle leerlingen later wederom getest werden, scoorden de ‘bloomers’ beduidend hoger dan andere leerlingen met een vergelijkbaar IQ. Het effect van de verwachtingen van de leerkrachten was duidelijk. Zij behandelden leerlingen op een andere manier, gebaseerd op hun verwachtingen van de leerlingen.

Het Pygmalion-effect c.q. Rosenthal-effect houdt in dat je als leerkracht -bewust of onbewust- hoge verwachtingen van leerlingen hebt en daarmee de prestaties van de leerlingen positief kunt beïnvloeden. De negatieve tegenhanger staat bekend als het Golem-effect.

Pas dit maar eens toe op jezelf. Iemand spreekt je verwachtingsvol toe, zegt dat jij jouw vak als geen ander verstaat. Hierdoor groei je, doe je er een tandje bij of stel je misschien weer nieuwe doelen. Zo kun je verder komen dan je wellicht ooit gedacht of gehoopt had. Zo werkt het dus ook bij leerlingen, studenten en cliënten.

Het klinkt voor de hand liggend, maar tegelijkertijd zijn er genoeg valkuilen te benoemen. Het zit ‘m voornamelijk in de communicatie, zowel verbaal als non-verbaal. Sommige leerlingen krijgen heel vaak een beurt, anderen komen nauwelijks aan bod. De een krijgt wel drie keer uitleg van de lesstof, terwijl een ander het maar even zelf moet gaan proberen. De juf reageert duidelijk anders op de ene klasgenoot dan op de andere. Een blik of een knik zegt al heel veel. Bekijk het eens voor ieder afzonderlijk kind in je klas of praktijk. Welke boodschap krijgt het mee? Welke verwachtingen heb je?

Net als bij een mythe, zou je uit dit verhaal een wijze les kunnen halen. Als leerkracht heb je heel veel invloed. De prestaties van jouw leerlingen hebben te maken met jouw verwachtingen. Ook onbewust breng je signalen over, wees je daar als leerkracht bewust van. Observeer en reflecteer en laat ieder kind groeien!

Gebruikte bronnen:

vernieuwenderwijs.nl
onderwijskennis.nl
pedagogischestudien.nl
wikipedia.org
wij-leren.nl