13 juni 2024
Niet bij iedereen komt het aanvankelijk lezen probleemloos op gang. Wat doe je als dit gebeurt? Welke hulpmiddelen kun je gebruiken?
Auteur Erna Slingerland schreef hiervoor eerst Leeshulpjes en later volgde Meer Leeshulpjes.
Met de door haar geschreven boeken kun je kinderen op een uitdagende manier ondersteunen als het aanvankelijk lezen moeizaam verloopt. Bovendien zijn ze ook voor andere doelen inzetbaar.
Interview met Erna Slingerland
Wil je jezelf even voorstellen?
Ik ben Erna Slingerland en heb 25 jaar als leerkracht in het basisonderwijs gewerkt. Nu ben ik al zo’n 15 jaar begeleider van kinderen met ernstige leesproblemen en leesspecialist binnen een samenwerkingsverband. Ik schreef de boeken Leeshulpjes en Meer Leeshulpjes waarmee je kinderen op een uitdagende manier kan ondersteunen als het aanvankelijk lezen moeite kost.
Hoe zijn de Leeshulpjes ontstaan?
Het begon met een column in het blad Natuurfotografie, die ik opstuurde samen met een foto van een prachtige libelle. Mijn hobby is namelijk macrofotografie. Ik schreef erbij dat ik het plan had om teksten voor mijn leerlingen bij mijn natuurfoto’s te gaan schrijven. Mijn werk werd geplaatst in het tijdschrift en ik dacht: ‘Nu moet ik het dus ook echt gaan doen!’ Toen ben ik van alles gaan uitproberen.
Mijn leerlingen reageerden enthousiast op mijn foto’s, waarmee ik ze meenam in de wondere wereld van insecten. Ze wilden meer weten en meer zien. Toen ben ik de foto’s dus gaan gebruiken om er teksten op het juiste niveau bij te maken en er leesmoeilijkheden in te verwerken. Zo konden de kinderen aan de gang met fijne teksten, die motiverend werken. Alle losse onderdelen zijn bij elkaar gekomen in een boek. Nu kunnen meerdere kinderen en professionals er gebruik van maken en plezier aan beleven.
"Ik merkte tijdens het werken met kinderen met leesproblemen, dat er maar weinig teksten zijn die ze aanspreken. Je blijft – vanwege het technisch leesniveau- al gauw hangen in Jan met de bal en Mien met de kip. Dat werkt niet motiverend."
Voor wie zijn de Leeshulpjes geschikt?
Ieder kind dat in het aanvankelijk leesproces zit, kan aan de slag met Leeshulpjes. Vanaf het moment dat alle letters zijn aangeboden, in januari in groep 3 is Leeshulpjes in te zetten. In Meer leeshulpjes komen meerlettergrepige woorden en medeklinkerclusters aan bod, dus dat is meer richting E3.
In het tweede deel van groep 3 of in groep 4 kunnen Leeshulpjes en Meer Leeshulpjes ingezet worden bij problemen met aanvankelijk lezen. Kinderen met dyslexie, maar ook kinderen zonder leesproblemen die geïnteresseerd zijn in de natuur kunnen er plezier aan beleven.
Ook hoor ik regelmatig terug dat de boekjes voor nieuwkomers ten behoeve van klankonderwijs gebruikt worden. Het zijn teksten met een beetje humor. Oudere kinderen pikken dat er uit.
Op welke manieren kun je Leeshulpjes inzetten?
Je kunt echt heel veel met een tekst. De inhoud bespreken en het diertje opzoeken op internet bijvoorbeeld, daarvan worden veel kinderen enthousiast. Leeshulpjes kan ingezet worden in 1-op-1-begeleiding, maar ook in groepjes en thuis. Bij kinderen met ernstige leesproblemen zijn de Leeshulpjes vaak onderdeel van de begeleiding. Ik gebruik ze ook vaak tijdens mijn eigen werk.
Voorin het boek staat een duidelijke uitleg over de opbouw van het boek. Ook staat er een opbouw in herhaald lezen, die je kunt verdelen over meerdere dagen. Bij iedere leesmoeilijkheid staat waar je op moet letten en uitleg over het leesproces.
Je kunt letterlijk direct aan de slag! Ook ouders kunnen het thuis gebruiken om hun kind te helpen.
Is er naast het boek nog meer oefenmateriaal?
Bij ieder verhaaltje is een ‘Maak -af-en-kleur-blad’ beschikbaar. Deze downloadbare werkbladen kunnen ingezet worden als (zelfstandige) verwerking.
De kinderen lezen een zin en moeten in de afbeelding kijken wat er moet gebeuren: Mijn lijf is bruin. Er is een ontspanningsmoment, want ze kunnen even uitrusten omdat ze iets gaan kleuren of toevoegen. Vervolgens lezen ze de volgende zin. Ze hoeven niet in een keer de hele tekst te lezen. Dat vind ik een mooie balans.
Er is zoveel op de markt. Waarin is Leeshulpjes onderscheidend?
Naast de inhoud van de teksten -niet alleen voor jonge kinderen- en de gedetailleerde foto’s staan er weetjes over het diertje bij. Dit maakt het interessant voor veel kinderen.
Ook de trucjes om de moeilijke klanktekenkoppelingen te onthouden en spelletjes om verder te oefenen vallen in de smaak.
De stomme e krijgt eerder in het proces een belangrijke visuele rol; deze staat overal schuin gedrukt. Ook kun je op een eerder moment met moeilijkere woorden aan de slag, want je biedt het herhaald aan. Er is geen sprake van een strak AVI-niveau. Soms is een zin te lang of te moeilijk. Daardoor wordt het niet saai. Herhaling en rijm helpen met goed verklanken en bovendien bevatten de teksten humor. De didactische tips maken het praktisch en direct inzetbaar en hierdoor kunnen ook ouders hun kind thuis helpen met aanvankelijk lezen.
"Geef haar twee bladluizen en ze heeft een topmiddag, zeggen mijn gezinsleden!"
Hoe zijn de verhalen tot stand gekomen?
Dat is moeilijk uit te leggen, het ontstaat. Eerst begon het met de foto waar ik een tekst bij schreef. Later werd dit specifieker: Ik moet nog een verhaal schrijven over de 'ui', wat kan ik daarvoor gebruiken, welke woorden met 'ui' zet ik erin zonder gekunsteld te zijn.
Soms heb ik een specifieke foto nodig, zoals bij 'Schrik niet!' in Meer Leeshulpjes. De dagpauwoog zegt daar: ‘Met mijn vleugels dicht, is het maar een saai gezicht.’ Op vakantie in Frankrijk ben ik op zoek gegaan naar een dagpauwoog met zijn vleugels dicht. In een bloementuin met een struik heb ik toen de hele middag foto’s gemaakt om dat ene perfecte plaatje te schieten.
Ik vind dat heel leuk. Als je tussen het gras zit, zie je ook van alles. Je gaat een nieuwe ontspannende wereld ontdekken en achteraf zie je ook nog dingen die je toen niet gezien hebt. Dan ga ik dat beestje opzoeken, bijvoorbeeld een groen spinnetje, voor meer info. Of ik zie opeens een vlieg met een druppel aan zijn snuit. Geweldig!
Welke reacties van gebruikers krijg je zoal?
Ik krijg heel positieve reacties, vooral via Facebook. Dan heeft iemand ermee gewerkt en diegene tipt dan andere leerkrachten en RT’ers, die vervolgens ook weer enthousiast reageren. Superleuk!
Nieuw lesmateriaal voor aanvankelijk lezen
Naast Leeshulpjes en het vervolg Meer Leeshulpjes werkt Erna momenteel ook aan een voorloper om het begin van het aanvankelijk lezen te stimuleren. Hierin worden alle letters aangeboden met aantrekkelijke dierenfoto’s. Ook is er aandacht voor fonemisch bewustzijn. Zodra deze beschikbaar is, zullen we Erna nog eens interviewen.
Ontvang nu tijdelijk een gratis proefles uit Leeshulpjes!
Renate Hoogendoorn
Na ruim twintig jaar basisschoolleerkracht te zijn geweest, is Renate nu educatief auteur en heeft daarnaast een eigen praktijk in leerbegeleiding en kindercoaching.
Marloes Hofstede
Marloes werkt parttime als auteur bij Educatieve Uitgeverij Kinheim. Samen met een collega-auteur houdt zij zich onder andere bezig met de Kerndoeltrainers.